سخنران:سمانه بیرجندی
موضوع: نقش سپاه پاسداران در توافق برجام
مکان:
تاریخ :24 اپریل
ماهنامه بشریت :252
صفحه :38
لینکهای انتشار
https://bashariyat.org/?page_id=29467
:در حالی که مردم ایران منتظر پایان تعطیلات نوروزی و احتمال از سرگیری مذاکرات برجام و به سرانجام رسیدن آن‌اند، آمریکا در پی حملات موشکی سپاه و نیروهای نیابتی تحت حمایت این نیرو به شرکت آرامکو و اربیل عراق، تحریم‌های جدیدی علیه جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران وضع کرده است. بنا براعلام کاخ سفید، فردی در ایران و شبکه شرکت‌های او که وظیفه تهیه مواد مربوط به پیشران موشک‌های بالیستیک برای سازمان تحقیقات وجهاد خودکفایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را برعهده دارد، به فهرست افراد و شرکت‌های تحت تحریم آمریکا اضافه شده‌اند؛ تحریم‌هایی که اعلام شد حتی در صورت توافق برجام، برداشته نمی‌شوند. به این ترتیب، سیر حوادث روزهای اخیر نشان می‌دهد که دو شرط اصلی به نتیجه رسیدن مذاکرات، یعنی لغو تحریم‌های سپاه و منافع مدنظر روسیه، هر روز با چالش‌های تازه‌تری مواجه می‌شوند. با این حال حملات موشکی به اربیل و شرکت آرامکو عربستان سعودی پیام دیگری هم دارد که می‌توان آن را دلیل تحریم‌های جدید آمریکا دانست. روسیه بدون وارد کردن فشار از طریق بالا رفتن قیمت نفت و گاز و حل نشدن مشکل تامین سوخت اروپا، برای خروج موفقیت‌آمیزاز بحران تجاوز نظامی به اوکراین راهی پیش روی خود نمی‌بیند. از این رو گفته میشود که حملات اخیر سپاه و متحدانش به اربیل و آرامکو در واقع حامل این پیام به عربستان و کشورهای دیگر حاشیه خلیج‌فارس است که کسی جایگزین روسیه در بازار انرژی نشود!مذاکرات وین بعد از وقوع جنگ اوکراین دچار وقفه شده است. هنوزمعلوم نیست که دور هشتم مذاکرات را باید پایان‌یافته تلقی کرد و شروع مجدد دور نهم خواهد بود یا مذاکرات دور هشتم از نقطه‌ای که متوقف شده بود از سر گرفته میشود. در ابتدا تغییر موضع دولت روسیه توافق نهایی را که در دسترس تلقی می‌شد با مانع مواجه کرد. اما همان موقع هم معلوم بود که دولت‌های ایران و آمریکا هنوز بر سر چند موضع کلیدی به تفاهم نرسیده‌اند. علی‌رغم اینکه بعد از دیدار حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری‌اسلامی، با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، درمسکو اعلام شد که روسیه پیش‌شرطی متفاوت با مفاد برجام در صورت دستیابی به توافق در وین ندارد، اما بلوک ۱+۴ عملا جلسه‌ای تا کنون نداشته است. البته در آخرین دور گفتگوها انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اعلام کرد که مذاکرات به پایان کار خود رسیده و بازگشت به برجام نیازمند تصمیم‌گیری سیاسی در تهران و واشنگتن دی‌سی است. رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در ادامه اعلام کرد که توافق علی‌رغم کاهش اختلافات هنوز دور از دسترس است. نمایندگان دولت آمریکا به طور نسبی بدبینانه‌ترین ارزیابی را اعلام کردند که خوشبین به توافق بر سر بازسازی برجام نیستند. مقامات جمهوری‌اسلامی ایران نیز دولت آمریکا را مانع به نتیجه رسیدن توافقات می‌دانند. امیرعبداللهیان مدعی است که بر روی مفاد بازگشت به برجام بین دولت‌های ایران، تروئیکای اروپا، روسیه و چین تفاهم حاصل شده است. وی مدعی شده دولت آمریکا تقاضاهای بیشتری را طرح کرده که به زعم او غیرقابل قبول است. او بار دیگر اعلام کرد که شرط مذاکره مستقیم با آمریکا اثبات حسن‌نیت این دولت با آزاد کردن برخی از منابع مالی بلوکه‌شده ایران پیش از احیای برجام است؛ خواسته‌ای که از بدو شروع به کار دولت سیزدهم پاسخ مثبت دریافت نکرده است. البته ادعاهایی در خصوص توافق بین دولت‌های ایران و آمریکا بر سر تبادل زندانی پخش شده است که در حاشیه آن برخی از منابع مالی فریز شده در بانک‌های خارجی که رقم چندان بالایی نیست قرار است آزاد شود. منتهی منابع نزدیک به دولت آمریکا این ادعا را رد کردند. ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور نظام نیزاعلام کرده که حکومت ایران، از حقوق هسته‌ای و فعالیت‌های اتمی دست نخواهند کشید و درعین حال خواهان توقف مذاکرات هم نیست. او همچنین اظهار داشت که سیاست هسته‌ای دولت راهبرد اعلامی آقای خامنه‌ای است و مذاکرات هسته‌ای را یکی از موضوعات سیاست خارجی می‌داند. ۲۵۰ نماینده مجلس نیز در نامه‌ای مکتوب ضمن حمایت از مواضع هیئت مذاکره‌کننده اتمی دولت سیزدهم خواهان مطالباتی چون اطمینان از تضمین قانونی دولت آمریکا برای برداشته شدن واقعی تحریم‌ها و عدم خروج از برجام و تصویب آن در کنگره آمریکا، استفاده از تمامی منابع بلوکه‌شده بدون محدودیت، مراودات تجاری آزاد با دنیا و جذب بدون محدودیت سرمایه خارجی، عدم اعمال تحریم جدید از سوی دولت آمریکا بعد از احیای برجام و اطمینان ازعدم فعال شدن مکانیزم ماشه در آینده شده‌اند. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس نیز با دفاع از مضوبه مجلس یازدهم در خصوص قانون اقدام راهبردی برای صیانت از حقوق هسته‌ای مدعی شد که این قانون قفل صنعت هسته‌ای را باز کرد. او خواهان توافقی شد که انتفاع اقتصادی برای مردم داشته باشد. امیرعبداللهیان وعلی باقری، رئیس هیئت مذاکره‌کننده ایران نیز دیداری با کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس داشتند که طبق ادعای محمود عباس‌زاده مشکینی، سخنگوی این کمیسیون: «اعضا قانع شدند که در مذاکرات وین تخطی از خطوط قرمز و منافع ملی انجام نشده است. » اگرچه مجلس در ساختار تصمیم‌گیری در مذاکره غیرمستقیم با دولت آمریکا نقش خاص و تعیین‌کننده ندارد و شماری از خواسته‌ها نیز شعاری و غیرواقع‌بینانه است، اما این بیانیه دریچه‌ای برای فهم موانع موجود است. نکته جالب در آنجا است که علی‌رغم موضع‌گیری مقامات دولت و ارتش آمریکا مبنی بر ضرورت حفظ سپاه قدس در فهرست سازمان‌های تروریستی این کشور، درنامه نمایندگان مجلس به این موضوع به طور خاص و صریح اشاره نشده است. این سخن در کنار مواضع بحث‌برانگیز امیرعبداللهیان در خصوص اینکه مقامات سپاه گفته‌اند که نمی‌خواهند مانعی بر سرراه توافق بازسازی برجام باشند، این فرضیه را تایید میکند که اگرچه جمهوری‌اسلامی ایران تمامی تلاشش را میکند که سپاه کاملا از تحریم‌ها خارج شود، اما سرنوشت بازسازی برجام و خروج از تنگنای سنگین اقتصادی کنونی را به آن پیوند نمی‌زند. تکیه‌گاه نظام در این خصوص نداشتن بازدارندگی موثر تحریم‌های یکجانبه آمریکا در برابر مداخلات منطقه‌ای و فعالیت‌های برون‌مرزی سپاه است. از سوی دیگر دولت بایدن موضع محکمی در مقابل انعطاف در برابر سپاه نشان داده است. تحریم سپاه در سال ۲۰۱۹ توسط دولت ترامپ تصمیمی جنجالی بود که مخالفانی در درون دولت و جمهوری‌خواهان داشت. جمهوری اسلامی علی‌رغم تهدیدات محمدعلی جعفری، فرمانده سابق سپاه، واکنش تندی نشان نداد و درعین حال در برابر فشارها بر سپاه تسلیم نشد. سپاه در ادامه روند دهه گذشته موقعیتش براساس معادلات میدانی در خاورمیانه رشد نسبی داشته و درعین حال با چالش‌های تازه‌ای در لبنان و عراق مواجه شده است. همچنین خواست‌هایش در یمن که در واقع ابزار اجرایی نهاد ولایت فقیه است، د مذاکرات با عربستان عملی نشده و در نتیجه سطح تنش را افزایش داده است. سیاست بازدارندگی نظام در برابر رویکرد تهاجمی دولت اسرائیل نیز تغییر پیدا کرده و از حالت غیرتعجیلی و دفاعی به برخوردهای ایذایی بیشتر و نزدیک به مستقیم تحول پیدا کرده است. دراین شرایط اولویت نظام عادی شدن سپاه بعد از احیای برجام است، اما دورهای هفتم و هشتم مذاکرات وین برای دولت رئیسی و در سطحی بالاتر خامنه‌ای به طور قطعی روشن کرده است که این خواسته مقدور نیست. علاوه بر آن دولت بایدن خواسته‌های فرابرجامی در خصوص تغییر رفتار سپاه در منطقه نیز دارد که برجام مقدمه‌ای برای توافق حول دیگر حوزه‌های اختلافی با در نظر گرفتن ملاحظات اسرائیل و بلوک همسو با عربستان سعودی در کشورهای عربی شود. جمهوری اسلامی تا کنون پذیرای این خواسته نبوده که در واقع قفل اصلی بازگشت به برجام را تشکیل می‌دهد. آنچه برای نظام خط قرمز تخطی‌ناپذیر به نظر می‌رسد پاسخ منفی در خصوص خواسته‌های فرابرجامی بخصوص در زمینه محدودیت در حوزه عمل برون‌مرزی سپاه است، اما ایستادگی بر سر آن هم تابعی از شرایط است که تا چه میزان دولت بایدن بر خواسته‌اش اصرار می‌ورزد و تا چه میزان جمهوری اسلامی تاب‌آوری در مورد مخاطرات تداوم تحریم‌های سنگین خواهد داشت. جنگ اوکراین موقعیت روسیه به عنوان متحد جمهوری اسلامی در مناسبات جهانی را ضعیف کرده است. امید به اینکه روسیه بتواند بحران در سیاست خارجی خود را مهار کند امری در درازمدت است که به کار رفع نیازهای کنونی جمهوری اسلامی ایران نمی‌آید. دولت آمریکا بین خود سپاه و سپاه قدس تفکیک ایجاد کرده است و این پیام را داده است که در شرایطی (تعدیل و تغییر رفتار سپاه در منطقه) حاضر است سپاه قدس را در فهرست سازمان‌های تروریستی نگه دارد، اما خود سپاه را از آن خارج کند. همچنین حداکثر بخشی از تحریم‌های سپاه برداشته میشود، نه تمامی آن. تغییرناپذیری سیاست دولت آمریکا و گذشت زمان به ضرر جمهوری اسلامی است و نگرانی از اینکه دولت بایدن و متحدان اروپایی‌اش به سراغ فعال کردن “پلن بی” با کنار گذاشتن برجام بروند، کارت‌های بازی نظام و توان چانه‌زنی آن را محدود کرده است. البته دولت بایدن نیز با توجه به تغییر صحنه بین‌المللی و تغییر اولویت‌ها بعد از حمله نظامی روسیه به اوکراین ممکن است بر سر خواسته‌های فرابرجامی انعطاف نشان دهد تا هر چه زودتر با تزریق نفت ایران به بازار از قدرت اثرگذاری روسیه بر اقتصادی جهانی کاسته شود. در این شرایط به نظر می‌رسد کماکان خواسته اصلی جمهوری اسلامی ایستادگی بر سر بازگشت به برجام به عنوان سقف خواسته‌ها، حفظ زیرساخت هسته‌ای و تداوم استفاده از نسل‌های پیشرفته سانتریفیوژها در تولید و محکم‌کاری برای حفظ تعهدات برجامی دولت آمریکا و اطمینان از برداشته شدن تحریم‌ها است. همچنین با اقدامات تاکتیکی و عملیاتی، اراده خود بر تغییرناپذیری سیاست منطقه‌ای و رفتار سپاه را به نمایش خواهد گذاشت. در این چارچوب دور دیگری از زورآزمایی بین دو طرف شروع شده است که زمان بازسازی برجام را تا اطلاع ثانوی به تعویق انداخته و بر پیچیدگی آن به طور نسبی افزوده است. اگرچه مذاکرات وین در آخرین سربالایی دچار تنگنا شده و حرکتش فعلا متوقف شده است، اما آنچه باعث شده هنوز رشته امید کاملا گسسته نشود، این واقعیت است که دو طرف نزاع گزینه قابل اعتنای دیگری با ریسک‌های محاسبه‌شده ندارند. سپاه پاسداران نیروی نظامی مبتنی بر اسلام گرایان است که نه تنها وظیفه حفاظت از ارزش های حکومت اسلامی در ایران را برعهده دارد که متعهد است این ارزشها را به دیگر نقاط جهان نیز صادر کند. سپاه پاسداران با ارتش کلاسیک ایران تفاوت دارد. از اوایل قرن بیستم ایران دارای ارتش منظم مطابق با معیارهای ارتش های مدرن غربی بود با این وجود پس از تحولات اسلامگرایانه سال ۵۷ ارتش ایران از سوی رهبران انقلاب به عدم انقلابی‌گری متهم شدند. در نتیجه تصمیم گرفتند یک نیروی نظامی ایدئولوژیک ایجاد کنند تا فقدان تعصب ایدئولوژیک نزد ارتش را جبران کند و به این ترتیب سپاه به وجود آمد. با این حال پیش از تحولات ۵۷ در ایران هسته اصلی سپاه از افراد تندرو اسلامی و چپها شکل گرفته بود که در جریان نبردهای داخلی و بین‌المللی در سوریه و لبنان آموزش دیده بودند و مهمترین این نبردها جنگ داخلی لبنان بود. درواقع سپاه پاسداران کار خود را به عنوان بخشی از تلاش های بین المللی ضد غربی وضد اسرائیلی آغازکرد که تا امروز نیز ادامه دارد واین یکی از دلایل اقبال برخی جریان های بین المللی به دولت اسلامی است. در جریان جنگ ایران و عراق سپاه جایگزین ارتش منظم بعنوان نیروی اصلی نظامی ایران شد. پس از جنگ که تقریباً به نفع عراق تمام شد و به دنبال جاه طلبی های اسلام گرایان در قالب دیگری ازماجراجویی های خارج از کشور، سپاه به ابزار اصلی رژیم برای صادرات امپریالیسم اسلام گرایانه به سراسر خاورمیانه و گستره گیتی تبدیل شد. نیروی بدنام قدس سپاه به صورت رسمی در اوایل دهه ۹۰ میلادی ایجاد شد تا به صورت سیستماتیک برنامه توسعه ایدئولوژی و نفوذ سیاسی رژیم اسلامی در خارج از مرزهای ایران راهدایت کند. سپاه قدس از زمان پیدایشش مطابق با وظیفه ای که برایش در نظر گرفته شده درگیر منازعات خونین در سراسر جهان از جمله جنگ بوسنی، جنگ داخلی افغانستان، جنگ حزب الله با اسرائیل و جنگ داخلی سوریه و جنگ داخلی یمن بوده است. سپاه قدس موظف است تا بازیگران منطقه‌ای مانند حزب الله لبنان و حماس و جهاد اسلامی در فلسطین وحوثی های یمن و شبه نظامیان شیعه در عراق سوریه و بحرین و عربستان سعودی و افغانستان را سازماندهی و پشتیبانی کند. نیروی قدس سپاه همچنین گهگداری با نیروهای سونی مانند القاعده طالبان و داعش که لزوماً هم عقیده رژیم شیعی نیستند همکاری کرده یا در عملیات پشتیبانی از آنها شرکت داشته است. در این گونه موارد اهداف مشترکی میان دولت ایران و گروههای سنی وجود داشته است که معمولا فعالیتهایی علیه غربی ها و به ویژه امریکایی ها بوده است. سپاه در ابتدا سهم اندکی در سیاست آشکار ایران داشت. روح الله خمینی رهبرو بنیانگذار حکومت اسلامی در ایران حکم صادر کرده بود که بر مبنای ان سپاه حق ورود به عرصه سیاست رانداشت با این حال پس از جنگ ایران و عراق و مرگ خمینی و رهبری خامنه‌ای نزاع بر سر قدرت در درون دولت ایران شعله ور شد و تغییراتی را در اولویت‌های استراتژیک برون مرزی به وجود آورد. که مطابق ان سپاه با آغاز ورود آشکار به عرصه سیاست ایران کرد. مانند تمام نیروهای نظامی در دولت‌های تمامیت‌خواه مانند اس اس در آلمان نازی و یا ارتش سرخ در اتحاد جماهیر شوروی و ارتش های کمونیستی چین در کوبا. آنچه مسلم است نیروی مورد علاقه و اعتماد رهبر جمهوری اسلامی ایران است. سپاه در خشکی و دریا موشک دارد. اما چشمش به فضا هم است. موشک ماهواره بر دارد فعالیت‌های اقتصادی گسترده دارد و تقریباً در هر زمینه‌ای. بیرون از مرزهای ایران هم فعالیت میکند. فرمانده سابق نیروی قدس سپاه سفیرتعیین می‌کرده است. دولت ابراهیم رئیسی بر اساس بعضی گزارش ها بیشترین تعداد نظامیان را در تاریخ جمهوری اسلامی دارد به گفته منتقدان از این جهت شباهت زیادی به دولت محمود احمدی‌نژاد دارد. جدا از وزرا دولت رئیسی بیشترین استانداران فرمانداران و معاونان نظامی را هم دارد. در ایران رئیس مجلس هم سپاهی سابق است. حالا حکومت یک دست وسپاه بی رقیب شده است. نهادی نظامی اقتصادی سیاسی و حتی فرهنگی. فرهنگی که البته باب میل همه نیست اما وصل بودن به این همه منبع ثروت و قدرت هم کافی نیست. در واقع سپاه پاسداران زیر مجموعه یک حکومت شهروندی نیست سپاه در حقیقت تجسمی ایدئولوژی انقلابی‌گری است و بر همین مبنا وظیفه خود را اجرا و پیشبرد ایدئولوژی به هر وسیله ممکن می‌دانند. در مورد سپاه به‌طور خاص ایدئولوژی اسلام گرایانه به آنها حکم میکند تا از طریق مغلوب ساختن دشمنان اسلام و غلبه بر کل جهان حکومت اسلامی جهانی تاسیس کند. برای تحقق این هدف سپاه پاسداران نه تنها بربخش نظامی که بربخش اقتصاد و سیاست ایران هم چیره شده است. امروزه مقامات دولت ملایان با هر ظرفیت و مقامی عضو سابق یا فعلی سپاه پاسدارن هستند. تخمین زده میشود حدود سه چهارم اعضای مجلس دولت ایران عضو سپاه پاسداران هستند یا بودند علاوه بر این تقریباً کل تجارت صنعت و سیستم بانکی ایران توسط سپاه پاسداران یا وابستگان آن اداره میشود. در همین راستا سپاه پاسداران انحصار شدیدی بر واردات و صادرات و سرمایه گذاری های برون مرزی اعمال کرده که اصلی‌ترین راهکار رژیم برای انجام عملیات پولشویی در عرصه بین‌المللی است و به این ترتیب می‌توان گفت که سپاه، ایران و شهروندان ایرانی را برای تحقق رویای خود یعنی ایجاد یک حکومت اسلامی جهانی به گروگان گرفته است. سپاه در طول تاریخ خود در راستای هدفش مبنی بر صادرات ایدئولوژی اسلامی و مطیع کردن دشمنان اسلام و ایجاد مناطق تحت نفوذ خود در سطح جهان دست به برخی از فجیع‌ترین و شنیع ترین اقدامات تروریستی در پهنای گیتی زده. عمده این عملیات‌ها به طور مستقیم یا غیرمستقیم عرب‌های سُنی غرب به ویژه ایالت متحده آمریکا و یهودیان را هدف قرار داده است برخی از فجیع‌ترین این اقدامات تروریستی که توسط سپاه انجام شده یا سپاه در آنها دخیل بوده‌اند بمبگذاری در مقر تفنگداران دریایی آمریکا در بیروت در سال ۱۹۸۳ در بهبوهه جنگ داخلی لبنان که ۳۰۷ نیروی امریکایی ونیروهای حافظ صلح فرانسوی در آن کشته شدند. بمب گذاری در سال۱۹۸۸ که منجر به کشته شدن ۲۵۹ مسافر پرواز ۱۰۳هواپیمای پان امریکن شد. بمب گذاری امیا در سال ۱۹۴۴درمرکز یهودیان ارژانتین، بمب گذاری در برجهای خبار در عربستان، حمله به این بنوازی در سال ۲۰۱۲ که طی آن کنسولگری آمریکا و مورد هدف قرار گرفت که موجب کشته شدن سفیر آمریکا در لیبی و ۳ دیپلمات دیگر شد. علاوه بر این حملات تروریستی چشمگیر، سپاه پاسداران و نیروهای نیابتی آن مانند حزب الله لبنان حشد شعبی عراق و طالبان افغانستان مسئول کشتار مداوم نیروهای ائتلاف در خاورمیانه و ایجاد ناآرامی وهم چنین قاچاق گسترده مواد مخدر در آمریکای لاتین، به گروگان گرفتن شهروندان غربی از جمله نیروها، شهروندان آمریکایی در خاورمیانه و جنایت جنگی در سوریه و یمن بوده است به همین دلیل دولت پرزیدنت ترامپ سپاه پاسداران را در لیست سازمان های های تروریستی قرار داد و آن را ملقب کرد به لقب تنها نیروی نظامی دولتی در تاریخ جهان که به عنوان نیروی تروریستی معرفی میشود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر