سخنران:سمانه بیرجندی
موضوع: بررسی نگاهی به تاثیر بهره بری از انرژی هسته ای بر زندگی مردم ایران و جهان
مکان: کمیته پژوهش
تاریخ :28 آگوست 2021
ماهنامه بشریت :237
https://bashariyat.org/?page_id=12674
صفحه :12
لینکهای انتشار
https://english.bashariyat.org/?p=9364
http://azadegy.de/08.2021/28.08.2021.Pajoohesh/3.samaneh.birjandi.mp3
https://www.youtube.com/watch?v=uDv_8HMLbxg
انرژی هسته‌ای از عمده‌ترین مباحث علوم و تکنولوژی هسته‌ای است و هم اکنون نقش عمده‌ای را در تأمین انرژی کشورهای مختلف خصوصا کشورهای پیشرفته دارد. اهمیت انرژی و منابع مختلف تهیه آن، در حال حاضر جزء رویکردهای اصلی دولتها قرار دارد. به عبارت بهتر، از مسائل مهم هر کشور در جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی بررسی، اصلاح و استفاده بهینه از منابع موجود انرژی در آن کشور است. امروزه بحرانهای سیاسی و اقتصادی و مسائلی نظیر محدودیت ذخایر فسیلی، نگرانیهای زیست محیطی، ازدیاد جمعیت، رشد اقتصادی، همگی مباحث جهان شمولی هستند که با گستردگی تمام فکر اندیشمندان را در یافتن راهکارهای مناسب در حل معظلات انرژی در جهان به خود مشغول داشته اند.در حال حاضر اغلب ممالک جهان به نقش و اهمیت منابع مختلف انرژی در تأمین نیازهای حال و آینده پی برده و سرمایه گذاریها و تحقیقات وسیعی را در جهت سیاستگذاری، استراتژی و برنامه‌های زیربنایی و اصولی انجام می‌دهند. هم اکنون تدوین استراتژی که مرکب از بررسی تمامی پارامترهای تأثیر گذار در انرژی و تعیین راهکارهای مناسب جهت تمیزتر و کاراتر نمودن انرژی و الگوی بهینه مصرف آن می‌باشد، در رأس برنامه‌های زیربنایی اکثر کشورهای جهان قرار دارد. در میان حاملهای مختلف انرژی، انرژی هسته‌ای جایگاه ویژه‌ای دارد. هم اکنون بیش از 430 نیروگاه هسته‌ای در جهان فعال می‌باشند و انرژی برخی کشورها مانند فرانسه عمدتا از برق هسته‌ای تأمین می‌شود. بر اساس مطالعات انجام گرفته، 43 سال دیگر نفت، 66 سال دیگر گاز طبیعی و 233 سال دیگر زغال سنگ تمام خواهد شد، اما هنوز می‌توان ذخایر تازه کشف کرد. اورانیوم مورد نیاز تا 60 سال دیگر وجود دارد. رآکتورهایی که از نوترونهای سریع استفاده می‌کنند (سوپر- فیکس در فرانسه) قادرند از یک واحد حجم اورانیوم، هفتاد بار بیشتر از رآکتورهای کنونی انرژی بگیرند. نفت 34 درصد، زغال سنگ 31 درصد، گاز 22 درصد، انرژی هسته‌ای 6 درصد، سایر انرژیها 7 درصد. در مورد تولید انرژی باید به این نکته توجه کنیم که این انرژی چه خدماتی را ارائه می‌کند و با کدام هزینه، که اکثرا مردم به دنبال خدمات بیشتر با دستیابی آسان و ایمنی بالا با هزینه کمتر هستند. در حال حاضر تولید برق گازی ارزانتر از دیگر سوختها می‌باشد و با سوخت زغال سنگ بیشترین هزینه را دارد. البته اگر موضوع عوارض آلودگی گاز کربنیک را فراموش نکنیم. در صورت وضع این مالیات، بهای تولید گازی برق افزایش می‌یابد. در این میان انرژی هسته‌ای، تقریبا از هرگونه بحران این چنینی به دور است. استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای موارد زیر از مهمترین استفاده‌های صلح آمیز از علوم و تکنولوژی هسته‌ای می‌باشند: استفاده از انرژی حاصل از فرآیند شکافت هسته اورانیوم یا پلوتونیوم در راکتورهای اتمی جهت تولید برق و یا شیرین کردن آب دریاها. استفاده از رادیوایزوتوپها در پزشکی، صنعت و کشاورزیاستفاده از پرتوهای ناشی از فرآیندهای هسته‌ای در پزشکی، صنعت و کشاورزی. مزایا و معایب انرژیهای فسیلی و هسته‌ای نیروی هسته‌ای با وجود خطرها و محدودیتها، به دلیل تولید نکردن گاز گلخانه‌ای، بر انرژیهای فسیلی برتری دارد. سوختهای فسیلی با تولید گازهای گلخانه‌ای در افزایش تعداد طوفانها و تغییرات آب و هوایی شدید خیلی موثر می‌باشد. گازهای گلخانه‌ای: امتیاز و برتری انرژی هسته‌ای در این است که حتی یک مولکول گاز کربنیک از راکتور هسته‌ای به هوا نمی‌رود. در عوض اورانیوم مورد نیاز این راکتور باید با کامیونهایی که سوخت فسیلی (نفت) می سوزانند، حمل و نقل گردد. همچنین مراحلی که برای کار با اورانیوم انجام می‌شود، به سوخت نفتی نیازمند است. در مجموع هر کیلو وات ساعت برق هسته‌ای حدود 25 گرم گاز گلخانه‌ای تولید می‌کند. هر کیلو وات ساعت برف زغال سنگ سوز، 650 تا 1250 گرم گاز کربینیک تولید می‌کند. همچنین برای تولید هر کیلو وات ساعت برق از نیروگاههای گاز سوز، 450 تا 650 گرم گاز کربنیک انتشار می‌یابد.زباله‌ها:یک نیروگاه هسته‌ای صد مگاواتی سالانه پانصد تن زباله با درجه رادیو اکتیو ضعیف، دویست تن زباله با درجه رادیواکتیو متوسط و 25 تن زباله با درجه رادیواکتیو شدید تولید می‌کند. در مقایسه، یک نیروگاه برق زغال سنگ سوز 350 هزار تن زباله سخت (زباله‌های معدنی، خاکستر و تفاله آهن) که صدها کیلو فلز سنگین نیز در میان آنها وجود دارد، تولید می‌کند. البته پیشرفتهای فنی باید اجازه دهد که از این میزان زباله کاسته شود. با وجود این سوخت فسیلی از نظر تولید زباله پر بار هستند. اما گاز، بجز گاز کربنیک، تقریبا زباله یا تولید جانبی خطرناکی ندارد. رادیو اکتیویته نامرئی است، اما حتی ضعیفترین درجه رادیو اکنیویته که ممکن است برای محیط زیست مضر باشد، قابل ردیابی است. در نتیجه نیروگاههای هسته‌ای را می‌توان به خوبی کنترل کرد و در واقع کشف خطر آنها راحتتر از نیروگاههای گرمایی کلاسیک است. بهداشت و سلامتی: انرژی هسته‌ای با مصارف غیر نظامی تا به حال کمتر از انرژیهای فسیلی قربانی گرفته است. یک نیروگاه هسته‌ای در شرایط فعالیت معمول و سالم مواد رادیواکتیو ساطع می‌کند. ولی میزان آسیب پذیری به مراتب کمتر از آزمایشهای رادیولوژیک و رادیواکتیویته طبیعی (رادون) است. سوختهای فسیلی نیز مقادیر زیادی از آلوده کننده‌های خطرناک را در هوا می‌پراکند که مضرات زیادی داشته و در اکثر موارد کشنده نیز می‌باشد. آسیبهای وارد شده به زمین طی مطالعات انجام گرفتته آسیبهای ناشی از سوختهای فسیلی با در نظر گرفتن آسیبهای مربوط به گازهای گلخانه‌ای تقریبا تا دو برابر آسیبهای انرژی هسته‌ای می‌باشد. کاربرد انرژی اتمی در بخش بهداشتی: بر طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی، میزان افراد سرطانی در کشورهای در حال توسعه تا سال 2015 هر ساله 10 میلیون نفر افزایش می‌یابد. این در حالی است که شیوه‌های زندگی در حال تغییر است. اکثر کشورهای در حال توسعه دارای متخصصین کافی در این زمینه یا دستگاههای رادیو تراپی نمی‌باشند تا بتوانند بطور موثر و ایمن با بیماران سرطانی خود تعامل کنند. در حدود 15 کشور آفریقایی و جند کشور آسیایی، حتی یک رادیو تراپی نیز وجود ندارد. آژانس بین المللی انرژی اتمی در این زمینه برای کمک به کشورها برنامه‌هایی را تدارک دیده است. همجنین از تکنیکهای هسته‌ای در داروهای هسته‌ای نیز استفاده می‌شود و در طول سال اخیر آزانس 5 دوره آزمایش فقط در آسیای غربی در این خصوص برگذار نموده است. سایر کاربردهای انرژی هسته‌ای: کاربردهای پزشکی: بطور کلی می‌توان موثر در ذیل را به عنوان مصادیق کاربرد تکنیکهای هسته‌ای در حوزه پزشکی نام برد. تهیه و تولید رادیو داروی ید-131، حهت تشخیص بیماریهای تروئید و درمان آنها. تهیه و تولید کیتهای رادیو دارویی جهت مراکز پزشکی هسته‌ای. کنترل کیفی رادیو داروهای خوراکی و تزریقی برای تشخیص ودرمان بیماریها. کاربرد انرژی اتمی در بخش دامپزشکی و دامپروری. کاربرد تکنیکهای هسته‌ای در مدیریت منابع آب. کاربرد انرژی هسته‌ای در بخش صنایع غذایی و کشاورزی. کاربرد انرژی در صنایع. کاربرد تکنیک هسته‌ای در شناسایی مینهای ضد نفر. کاربرد انرژی اتمی در تولید الکتریسته. ذخایر و سرمایه گذاری جهانی انرژیبراساس گزارش وزارت صنایع فرانسه، هزینه یک نیروگاه هسته‌ای 1400 مگا واتی معادل 15.4 میلیارد فرانک، یک نیروگاه گاز. سوز با همین ظرفیت 4.3 میلیارد فرانک و یک نیروگاه زغال سنگ یوز با ظرفیت مشابه 9 میلیارد فرانک ارزش دارد. در مقابل، این امتیاز برای گاز ارمغانی به همراه ندارد. زیرا هزینه تولید هر کیلو وات ساعت برق تا 70 درصد به قیمت سوخت بستگی دارد. بحران در نیروگاه اتمی فوکوشیمای ژاپن تبدیل به سومین فاجعه تاریخی بزرگ در تاریخ استفاده از انرژی هسته ای شده است. سه رخداد زیر بزرگترین فجایع رخ داده در طول تاریخ نیروگاه های اتمی هستند. حادثه تری مایل آیلند در تاریخ 28 مارس سال 1979 میلادی در ایالت پنسیلوانیا آمریکا این حادثه به وقوع پیوست. آژانس بین المللی انرژی اتمی به این حادثه از نظر عمق فاجعه درجه 5 را داد که به معنی حادثه ای با عواقب گسترده است. شروع این فاجعه با نقص فنی در سیستم پمپ آب خنک همراه بود که نهایتا منجر به گرم شدن رآکتور شماره دو این نیروگاه شد. تلاش ها برای کاهش فشار وارد آمده روی رآکتور منجر به از بین رفتن خنک کننده های بیشتری شد و در عمل نتیجه معکوس داد. از کار افتادن خنک کننده های هسته رآکتور منجر به افزایش دما و نهایتا انفجار شیمیایی هیدروژن داخل در رآکتور نیروگاه شد.به دنبال این حادثه 55 درصد میله های سوختی ذوب شد اما مواد ذوب شده نتوانستند به مخزن فولادی رآکتور نفوذ کنند. مقامات اتمی آمریکا میزان تشعشعات رادیواکتیو ناشی از این حادثه را کم ارزیابی کردند. به دنبال این حادثه هیچ کس صدمه ای ندید اما اثر بزرگ این حادثه روی افکار عمومی بود. به دنبال این رخداد، استانداردهای امنیتی و سختگیرانه تری نسبت به فعالیت های اتمی ایجاد شد و همچنین ایالت متحده آمریکا از ساخت رآکتورهای بیشتر منصرف شد.حادثه چرنوبیل در 26 آوریل سال 1986 میلادی در شهر چرنوبیل اوکراین فاجعه چرنوبیل رقم خورد. آژانس بین المللی انرژی اتمی به این حادثه از نظر عمق فاجعه بیشترین درجه یعنی درجه 7 را به معنی فاجعه بزرگ داد. این حادثه در نیروگاه اتمی شوروی سابق به دنبال یک خطای انسای به وقوع پیوست. کارکنان این نیروگاه که در حال انجام دادن یک آزمایش فنی بودند، کلید سیستم های امنیتی رآکتور شماره چهار را خاموش کردند. این اقدام منجر به افزایش ناگهانی واکنش های زنجیره ای که صد برابر بیشتر از انرژی قدرت معمولی رآکتور بود، شد. در ساعت 23/1 بامداد انفجاری رخ داد که منجر به بین رفتن مخزن فولادی رآکتور و سرپوش بتنی آن و ایجاد آتش سوزی شد. این رآکتور دارای مخزن نگاه دارنده فرعی نبود و این بدان معناست که محتویات رآکتور وارد آسمان شد. به دنبال این فاجعه در اواسط ماه مه اواخر اردبیهشت ابرهایی از ید رادیو اکتیو دار، سزیم و دیگر عنصرهای شیمیایی آسمان های اوکراین، بلاروس، روسیه و اروپای غربی را در برگرفت. در عرض 10 روز، 12 میلیارد میلیارد بکرل ( واحد پرتوزایی ) از مواد رادیو اکتیو منتشر شد. این رقم معادل 30 هزار برابر تمام تشعشعات نیروگاه های اتمی در سراسر جهان در طول یک سال است. کشته شدگان تایید شده این حادثه از میان 600 نفری بودند که در مراحل اولیه این فاجعه سعی کردند بر آن غلبه کنند. از این 600 که به شدن در معرض امواج رادیو اکتیو قرار گرفتند 30 تن در ماه های آتی کشته و 17 نفر نیز در سال های بعدی جان خود را از دست دادند. برآوردها از عوارض طولانی مدت این فاجعه روی مردمی که در معرض مستقیم تشعشعات کمتر رادیو اکتیو قرار گرفتند و همچنین کسانی که به طور مستقیم از طریق مواد غذایی در معرض مواد پرتوزا بودند، به شدت مورد مناقشه است آژانس های سازمان ملل متحد در سال 2005 گزارشی منتشر کردند که در آن آمده بود میزان نهایی کشته شدگان این حادثه به 4 هزار نفر رسیده است. گروه های غیر دولتی نیز می گویند میزان نهایی کشته شدگان ناشی از فاجعه چرنوبیل ده ها یا حتی صدها هزار نفر خواهد بود. حادثه فوکوشیما در یازدهم مارس ( 20 اسفند ) سال 2011 میلادی فاجعه دیگری در شهر فوکوشیما در شمال شرقی ژاپن به وقوع پیوست. آژانس انرژی اتمی به این حادثه درجه 4 به معنی حادثه ای با عوارض محلی داد و اداره امنیت اتمی فرانسه نیز به آن درجه 6 به معنی حادثه ای جدی داد. علت اصلی این حادثه یک رویداد طبیعی بود. زلزله ای با شدت 9 ریشتر باعث وقوع یک سونامی شد. به دنبال این زلزله سه راکتور از شش رآکتور نیروگاه شماره یک فوکوشیما به طور خودکار فعالیتشان متوقف شد. فعالیت سه رآکتور دیگر پیشتر برای تعمیرات متوقف شده بود این زلزله باعث شد نیروی الکتریسیته خارجی این نیروگاه از کار بیفتد و به دنبال آن جریان خنک کننده ها در اطراف هسته رآکتور نیز متوقف شد. مولد های برقی فرعی و کمکی نیز با وقوع سونامی از کار افتادند. به دنبال قطع جریان برق رآکتورهای شماره 1، 2 و 3 بیش از اندازه گرم شدند که این امر منجر به ذوب جزئی میله های سوختی رآکتور شد. با افزایش هیدروژن، انفجارهایی در تاسیساتی که این سه رآکتور در آن قرار داشتند به وقوع پیوست. تشعشعات رادیواکتیو روز سه شنبه در خارج از نیروگاه برای اولین بار به اندازه ای رسید که می تواند سلامت انسان را به خطر بیاندازد اما دولت ژاپن اعلام کرد این میزان کاهش یافت. باقی اطلاعات در این زمینه همچنان ناقص است و در هاله ای از ابهام قرار دارد. معایب انرژی هسته ای در لیست مزایای انرژی هسته ای موردی را که انرژی هسته ای را به گزینه‌ای مناسب برای تامین آینده نیازهای برق تبدیل می‌کند عنوان کردیم. با این حال هنگام بررسی اینکه آیا این منبع انرژی بهترین شکل انرژی سازگار با محیط زیست برای آینده ما است، به معایبی از آن اشاره کردیم. در اینجا برخی از اصلی‌ترین معایب انرژی هسته ای آورده شده است. ساخت گران: علیرغم ارزان بودن نیروگاههای هسته ای در بهره برداری و اجرا، ساخت آن فوق العاده گران است و این هزینه همچنان افزایش می‌یابد. از سال 2002 تا 2008 هزینه برآورد شده برای ساخت نیروگاه هسته ای از 2 تا 4 میلیارد دلار به 9 میلیارد دلار رسیده است و نیروگاه‌ها اغلب در هنگام ساخت از هزینه‌های که تخمین زده‌اند پیشی می‌گیرند. علاوه بر هزینه ساخت نیروگاه، نیروگاههای هسته ای باید بودجه‌ای را برای محافظت از زباله‌های تولید شده و نگهداری آنها در سازه های خنک شده با روش‌های امنیتی اختصاص دهند. همه این هزینه‌ها انرژی هسته ای را بسیار گران می‌کند. زباله‌های رادیواکتیو: اگرچه تولید انرژی هسته ای هیچ گونه تشعشعاتی ایجاد نمی‌کند اما زباله‌های رادیواکتیو تولید می‌کند که باید به صورت ایمن ذخیره شوند تا محیط را آلوده نکند. گرچه ممکن است این تشعشعات ترسناک به نظر برسد اما ما دائماً در معرض رادیواکتیویته مقدار کمی از پرتوهای کیهانی یا رادون در هوای تنفسی خود هستیم. در مقادیر کم تابش مضر نیست اما زباله‌های رادیواکتیو حاصل از تولید انرژی هسته ای بسیار خطرناک است. دفع زباله‌های رادیواکتیو یک چالش اساسی است که نیروگاههای هسته ای با آن روبرو هستند. از آنجا که راهی برای از بین بردن ضایعات هسته ای وجود ندارد راه حل فعلی این است که آنها را به طور ایمن در ظروف مهر و موم کرده و در عمق زیر زمین نگهداری کنند، زیرا در این حالت نمی‌تواند محیط را آلوده کند. با پیشرفت فناوری امیدواریم که در آینده روش‌های بهتری برای ذخیره سازی زباله‌های رادیواکتیو پیدا کنیم.نیروگاههای هسته ای بیش از پسماندهایی که تولید می‌کنند بر محیط زیست تاثیر دارند. استخراج و غنی سازی اورانیوم فرآیندهای سازگار با محیط زیست نیستند. استخراج روزانه اورانیوم برای معدنچیان بی خطر است اما ذرات رادیواکتیو را از خود به جای می‌گذارد که باعث فرسایش می‌شود و حتی منابع آب مجاور را آلوده می‌کند. استخراج از زیرزمین نیز بدون خطر نیست و در هنگام استخراج و پردازش ضایعات رادیواکتیو معدن کاران را در معرض تابش زیاد قرار می‌دهد. تهدید امنیتی انرژی هسته ای می‌تواند برای کشورهایی که دارای نیروگاههای انرژی هسته ای هستند یک تهدید ملی و امنیتی محسوب شود. زیرا در این حالت تروریست‌ها ممکن است نیروگاههای هسته ای را به قصد ایجاد یک فاجعه هدف قرار دهند و اورانیوم مورد استفاده برای تولید نیرو در صورت قرار گرفتن در دستان نیروهای اشتباه می‌تواند به سلاح هسته ای تبدیل شود. به همین دلایل امنیت در اطراف مواد هسته ای و نیروگاههای هسته ای بسیار مهم است. تأمین سوخت محدود: ممکن است موارد مثبت و منفی مهمی در مورد انرژی هسته ای وجود داشته باشد اما یکی از مهمترین ملاحظاتی که باید بخاطر بسپاریم این است که انرژی هسته ای برای تولید انرژی به اورانیوم و توریم وابسته است. تا زمانی که نتوانیم راهی برای ایجاد همجوشی هسته ای یا ساخت راکتورهای تولیدکننده همجوشی هسته ای قبل از تمام شدن منابع خود پیدا کنیم قادر به ایجاد انرژی با نیروگاههای هسته ای که برای آینده ساخته‌ایم نیستیم. در نهایت باید گفت که انرژی هسته این فقط یک راه حل موقت با برچسب قیمت بسیار بالا است. آیا مردم کشور ایران تا به امروز چقدر از این انرژی هسته ای سود برده اند و چقدر ضرر کرده اند؟ آیا این همه کشمکش سیاسی در جریان هست مردم کجا این کشمکش ها قرار گرفته اند؟ آیا نفع این کار دولت های اروپایی برده است یا دولت جمهوری اسلامی ایران
