حقوق درمانی و بهداشتی زندانیان در ایران

 

سخنران:سمانه بیرجندی

موضوع حقوق درمانی و بهداشتی زندانیان در ایران

مکان: نمایندگی جنوب آلمان

تاریخ: 28 مارس 2021

ماهنامه بشریت : شماره 232

https://bashariyat.org/?page_id=26529

صفحه :18

لینکهای انتشار:  

https://www.youtube.com/watch?v=wYU3EpFSW8I&t=6750s 

https://deutsch.bashariyat.org/?p=4415 

 مجازات از دیرباز در جوامع بشری وجود داشته و بنابر نظریه اصلاح و درمان زندان درمانگاه مجرمان محسوب می شود. امروزه با توجه به شکست نظریه اصلاح و درمان استفاده از حبس برای کنترل و طرد مجرمان رواج یافته است. کارکردزندان هرچه که باشد باید حقوق انسانی زندانیان رعایت شود یکی ازمهمترین حقوق آنها مربوط به سلامت و بهداشت روانی و جسمی آنان می باشد. ارائه خدمات بهداشتی و پزشکی به افراد زندانی اهمیت زیادی دارد زیرا با توجه به اینکه هیچ فردی نباید بیشتر ازآن حکمی که برای او صادر شده است توجه به بهداشت روانی و فیزیکی زندانیان باید جزء اولویت‌های کار مسئولان قرار گیرد و دوم اینکه زندان به علت شرایط نامساعد مانند تراکم جمعیت خشونت کمبود نور و هوای تازه فقرغذایی و اعمال پرخطر مانند استعمال مواد مخدر خالکوبی و روابط جنسی ناسالم محیط مناسبی برای شروع بیماری های واگیردار و عفونی میباشد که در بعد به آن اشاره خواهم کرد اگر به سلامت و بهداشت زندانیان اهمیت داده نشود آثار مخربی بر سلامت جسمی و روانی زندانیان و حتی در بازده زمانی تاثیرات نگران کننده‌ای در جامعه بیرون از زندان خواهد داشت. دسته اول که بهداشت روانی می باشد و به کلیه فعالیت‌هایی که به منظور افزایش روحیه بهبود شرایط روانی و بازپروری ذهنی و همچنین به حداقل رساندن فشارها و استرس های روانی احتمالی گفته می‌شود اما متاسفانه طی سالیان اخیر به ویژه با افزایش رشد چند برابری تعداد زندانیان و کمبود زیرساخت‌های مناسب برای زندانیان و همچنین استفاده از واژگانی مثل دلایل یا مسائل امنیتی شاهد کاهش بهداشت روانی در زندان‌ها شده که به مواردی به صورت تیتروار اشاره می‌کنند یک عدم ارتباط با اعضای خانواده 2-عدم تفکیک محقق تومان ازمتهمان ۳-عدم شفافیت رویه های عمل و برنامه ها، ۴- تبعید ناگهانی، ۵-حضور نهادهای امنیتی و پرونده سازی دسته دوم که بهداشت و سلامت فیزیکی زندانیان می باشد. 1- یک دسترسی به پزشک پزشک روانشناس: بر اساس ماده ۱۰۲ آیین زندان‌ها بهداری زندان مکلف است که ماهیانه تست پزشکی از تمام زندانیان بگیرد و این امر در زندان ها اجرا نمی‌شود و بیشترین داروهایی که از سوی پزشکان تجویز می‌شود داروهای خواب آور و آرام بخش و متادون است و در واقع مشاوره های پزشکی و روانپزشکی در زندان ها از اهمیت چندانی برخوردار نیستند و علیرغم وجود فشارها و آسیب های روحی و روانی که زندانیان با آن روبرو هستند عملاً به این امر توجهی نمی‌شود طبق ماده یک اعلامیه جهانی حقوق بشر که تمام افراد بشر از لحاظ حیثیت و حقوق با هم برابرند و طبق ماده ۶ همین اعلامیه هر انسانی سزاوار و محق است تا همه جا در برابر قانون به عنوان یک شخص به رسمیت شناخته شود شود و ماده ۵ اعلامیه حقوق بشر احدی را تحت شکنجه و یا رفتاری قرار داد که ظالمانه و بر خلاف انسانیت و شعور بشر باشد بنابراین حق برداشتن بهداشت درمان و سلامتی را می‌توان حقی بنیادین قلمداد کرد پس با توجه به این اسناد و حقوق بشری افراد به صورت انسان بودن دارای حقوق مساوی هستند و زندانی بودن تغییری در رعایت این حقوق ایجاد نمی کند طبق ماده میثاق بین المللی که ایران نیز به آن پیوسته بیان شده با کلی افرادی که از حقوق خود محروم شده‌اند باید با انسانیت و احترام به حیثیت ذاتی شخصیت انسان رفتار کرد که متاسفانه به نام‌های مختلفی حقوق انسانی محکومین زیر پا گذاشته شده و با کمال تاسف این روزها شاهد مرگ زندانیانی هستیم که دلیل مرگ آنها عدم مرسی و یا عدم انتقال زندانی بیمار به بیمارستان و حتی عدم توجه به محیط آلوده زندانها بوده و حتی به تکرار شنیده‌ایم که زندانیانی در محکومیت به سر می‌برند که دارای بیماری خاص هستند و شرایط نگهداری آنها در زندان مشکل است و یا حتی انتقال آنها به بیمارستان واجب است و در این موارد رئیس زندان موظف است که پیشنهاد عفو را به قاضی ناظر بدهد و یا به کمیسیون عفو پزشکی تصویب نماید و طبق تبصره ۱۱۶ قاضی را به این امرملزم کرده است اما اینجا این سوال به وجود می‌آید که آیا به راستی تمامی مسئولان مربوطه به این امر توجه می‌کند و آیا از دید آنها فقط انسان بودن این افراد و احترام به حقوق انسانی آنها تحت قوانین بین المللی مورد توجه قرار می‌گیرد؟ متأسفانه نه تنها جوابم خیر است بلکه در سیستم زندان های ایران از محرومیت بعضی زندانیان از خدمات پزشکی به عنوان نوعی تنبیه استفاده می‌کنند که ممانعت از دسترسی به خدمات پزشکی می تواند نوعی شکنجه و بدرفتاری و یا دگر رفتارهای غیر انسانی ظالمانه و یا اهانت آمیز باشد که تحت قوانین بین‌المللی حقوق بشر ممنوع است به دلیل اینکه اخبار و گزارش ها در این مورد بسیار زیاد بود و نمی توان همه این موارد را در یک جلسه عنوان کرد تصمیم گرفتم نمونه‌ای را بیان کنم که به تازگی رخ داده است و تمامی عزیزان از این واقعه اطلاع دارید مرگ‌بهنام محجوبی زندانی عقیدتی و از دراویش گنابادی که در بهمن ماه سال ۹۶ به دو سال زندان محکوم شد علی‌رغم نظریه پزشکی مبنی بر عدم تحمل حبس حکم او به اجرا گذاشته شد این زندانی سیاسی سیاسی از وضعیت جسمی خوبی برخوردار نبود و طبق گفته هم بندان وی بارها دچار حمله عصبی شده بود و در تمام مدت حبس در راه بهداری زندان بود و با عوارض بیماری و دشواریها های تامین دارو و بی دارویی دست و پنجه نرم می‌کرد و گرفتار سیستم پزشکی ناکارآمد و بی توجه زندان بود و همچنین طبق فایل صوتی که به نام محجوبی از زندان در شبکه‌های اجتماعی انتشار داده شده کاملا مشخص بود که قبلا به ویروس کرونا مبتلا شده است وبه دلیل سرفه های مکرر و شدید به راحتی توانایی صحبت کردن نداشت اما در مقابل تمامی این شرایط به جای تحویل دارو وانتقال او به بیمارستان وی را به امین آباد منتقل کردند در ضمن همسر بهنام درنامه‌ای به آقای رئیسی نوشته بود و تاکید کرده بود که زندان در ارائه داروهای خاص همسرم کوتاهی می‌کند و هشدار داده بود که عدم مصرف داروهای بهنام باعث می‌شود که جسم او از کار بیفتد و نوشته است که پزشک زندان اوین به جای دارو به او قرص‌های خواب‌آورداده و (همانطور که در قبل آن اشاره کردم) در صورت عدم توجه به دستور پزشک او را تهدید به انتقال به امین‌آباد کرده آنها نه دارویش را دادند و نه حتی به ابتلا وی او به کرونا توجه کردن بهنام به خاطر عدم دسترسی به دارو هایش نیمی از بدنش فلج شده بود بیماری وی اختلال پانیک عصبی تشخیص داده شده بود و تداخل دارویی هایش با داروهای خواب آور خطر جانی برای او داد که در نهایت در ۱۳ اسفند ماه سال ۱۳۹۹ در بیمارستان لقمان تهران در گذشته روندی که ظرف چند ماه جان به نام محجوبی را گرفت درباره بسیاری از زندانیان سیاسی و عقیدتی دیگر هم تکرار شده و طی سالهای گذشته دها تن از این زندانیان جان خود را از دست داده‌اند و قربانی نادیده گرفته شدن حق برخورداری از امکانات درمانی و پزشکی مناسب شدن بر اساس قوانین جمهوری اسلامی مسئولیت سلامتی زندانیان به عهده دستگاه قضایی و زندان‌ها است با این حال مسئولان این نهادهمراه با نهادهای امنیتی با مخفی کاری و جعل روایت و فشار بر خانواده های زندانیان و جانباختگان از هرگونه پاسخگویی و پذیرش مسئولیت سرباز می‌زند در واقع مسئولان قضایی به عمد برای مجازات و ارعاب زندانیان سیاسی آنها را از حق مراقبت های بهداشتی و پزشکی محروم می کنند شورای حقوق بشر سازمان ملل و بنیادی دیگر از سازمان‌های حقوق بشری خواستار تحقیقات شفاف درباره مرگ بهنام محجوبی شدن و در توییتی که منتشر کردند با تاکید بر اینکه این ماجرا یادآوردوباره ممانعت مکرر دسترسی زندانیان به درمان دارویی کافی است خواستار دسترسی فوری تمامی زندانیان به مراقبت کافی شده است. مورد دوم از بهداشت و سلامت فیزیکی نداشتن امکانات بهداشتی داخل بند؛ محدودیت در تعداد سرویس‌های بهداشتی از مشکلات جدی زندان است به طور مثال یک بند با ۲۰۰ نفر یا ۲۵۰ نفر دارای شش حمام و ۸ توالت می باشد که در مواقع زیادی به دلیل گرفتگی غیره قابل استفاده هستند عدم تفکیک فضای شستشوی ظروف و دستشویی و توالت و حمام که همگی در یک مکان قرار دارند از مشکلات دیگر است بیشتر در مورد وضعیت بد زندان ها به دلیل عدم بهداشت و بیماریهای عفونی و مزمن و اختلالات روانی اشاره کردم در واقع محدودیت دسترسی زندانیان به امکانات بهداشتی و دشوار شدن حفظ بهداشت فردی و عدم امکان تغذیه مناسب و بیماری‌هایی چون اچ آی وی و هپاتیت آنفولانزا و سل و عفونت های انگلی و بیماری های پوستی و بیماری های منتقله از راه جنسی از جمله مشکلات و بیماری های شایع و قابل انتظار در زندان‌ها می‌باشد حال علاوه بر اینها ویروس کرونا هم به وضع وحشتناک تری به آنها اضافه شده است با کمال تأسف طبق گزارش‌های موجود به دلیل عدم دسترسی افراد زندانی به مواد شوینده و ضدعفونی کننده ازدحام و عدم داشتن فاصله اجتماعی و در دسترس نبودن ماسک به مقدار کافی و عدم داشتن بهداشت کافی می توان زندان های ایران را در وضعیت بسیار فاجعه‌بار توصیف کرد و با نگاهی به شرایط زندان‌ها و چگونگی زیست زندانیان در ایران می‌توان به میزان مرگ آوری ویروس کرونا دراین مکان پی برد در گزارشی آمده است که در زندانیان با علائم ابتلا به ویروس کرونا برای روزهای متمادی به حال خودشان رها شدند حتی با اینکه بعضی از آنها از قبل بیماری‌های قلبی و ریوی داشتند و نیز گفته شده که فقط وقتی حال زندانیان بدتر شده آنها را بدون امکان دسترسی به خدمات پزشکی در بخش جدا یا سلول انفرادی قرنطینه کردند در مردادماه سال ۱۳۹۹ عفو بین‌الملل با انتشار برخی مکاتبات سازمان زندانهای ایران با مقامات وزارت بهداشت را فاش ساخت که جمهوری اسلامی درارسال تجهیزات و لوازم پزشکی به زندان ها یک کشور جهت مهار ویروس کرونا ناکام مانده است این نهاد تصویر 4 نامه را منتشر کرد که سازمان زندان‌ها از دولت درخواست کمک تجهیزات یا نقدی برای مقابله با کرونا در میان زندانیان میکند در این میان نامه حاوی شکایت وزارت بهداشت است واین وزارتخانه را متهم می‌کند که هیچ کمکی به سازمان زندان‌ها نکرده است و نیز سازمان عفو بین الملل می گوید از زمان شروع کرونا در ایران مقام های قضایی وضعیت خطرناک وغیر انسانی زندانیان را پنهان نگه داشتند او درباره شرایط بی رحمانه زندانیان اطلاعات غلط داده‌اند نرگس محمدی فعال حقوق بشری که به اتهام تبلیغ علیه نظام در زندان زنجان به سر می‌برد از ابتلای خود و ۱۱ نفر دیگر از همبند هایش به ویروس کرونا خبر داده بود و طی نامه عنوان کرده بود که زندان زنجان فاقد امکانات و تجهیزات پزشکی برای مقابله با این بیماری است به طوری‌که بیماران به حال خود رها شده اند مطابق خبرهای رسیده ۴ دی ماه تا ۸ دی ماه ۹۹ سه تن در زندان اوین به دلیل عدم رسیدگی و بیماری کرونا جان باختند عامل مرگ هر سه عدم رسیدگی پزشکی ۸ دی ماه زندانی بند ۴ به دلیل کرونا فوت کرد امیرحسین متقیان روز یکشنبه بهداری مراجعه کرده و خواهان رسیدگی پزشکی شده اما او را از بهداری بیرون کرده بودند پس از ۲۴ ساعت ۲۴ بیهوش شده و سپس فوت کرده رضا جلالی به دلیل خونریزی داخلی و عدم رسیدگی پزشکی جان خود را از دست داد ۴ دی ماه زندانی دیگر در اثر کرونا در ارومیه ۷ دی‌ماه اکبر مصفا مرگ بر اثر کرونا و عدم رسیدگی‌های لازم و فوری پزشکی و نیز یک زندانی مالی به نام مهدی نریمانی که ۳۰ ساله و به دلیل نپرداختن مهریه همسرش مدت ۴ سال برای مبلغ ۲۵ میلیون تومان در حبس به سر می برد به علت تجویز داروی اشتباه و عدم رسیدگی پزشکی ۱۶ اسفند ۹۹ جان خود را در زندان بزرگ از دست داد و در شرایطی به بیمارستان رسانده شد که نه دستگاه شد و امکانات احیا پاسخگو نبوده است. از ابتدای سال ۹۹ تاکنون تعداد زیادی از زندانیان بنا به دلایلی همچون کرونا و عدم رسیدگی به موقع، لازم و مناسب پزشکی جان خود را از دست دادند. به نظر می‌رسد یک رقابت فشرده برای کشتار زندانیان وجود دارد اعدام و کرونا و عدم رسیدگی پزشکی به زندانیان ابزار کشتار زندانیان در حقیقت نه رقابت بلکه نوعی همسنگری و هم جبهگی برای کشتار زندانیان شکل گرفته است. در سایه سکوت رسانه‌ای زندانیان اولین قربانیان این فرایند هستند.