۴۲ سالگی همه‌پرسی جمهوری اسلامی بیش از آنکه رویداد تاریخی و مناسبت آئینی نظام را بازتاب دهد، آئینه‌ایبرای بازتاب ناکامی نظام و رشد تقاضا برای همه‌پرسی جدید درباره استمرار و یا تغییر نظام سیاسی است.
جمهوری اسلامی بعد از آنکه یک همه‌پرسی غیردموکراتیک و مغایر با موازین انتخابات آزاد و منصفانه را با بازسازی مفهوم سنتی"بیعت" برگزار کرد، دیگر فقط در تصویب نسخه‌های اولیه و تجدید نظر شده قانون اساسی از مراجعه مستقیم به آراء عمومی استفادهکرد وعملاَ پرونده این روش تصمیم‌گیری را بست. حکومت حتی در سطوح پایین‌تر سیاستگذاری حاضر نشده است همه‌پرسی برگزار کند. در دو دهه گذشته تقاضا برای رفراندوم رشد چشمگیری داشته است تا اصل بقا یا دگرگونی اساسی نظام به رأی مردم گذاشته شود.
سیاست | 08.09.2020
طرح جدید مجلس؛ "خودی‌ترکردن" رئیس‌جمهور و "ترس از رفراندوم"
چهل و دو سال قبل آیت‌الله خمینی با مداخله غیر قانونی، تحکمی و اراده‌گرایانه گزینه‌های رأی را محدود به آری یا نه به جمهوری اسلامیایران کرد در حالیکه این نظام نه سابقه‌ای در گذشته ایران داشت و نه تعریف مشخصی را در بر می‌گرفت. غلط نیست اگر گفته شوداکثریت کسانی که به جمهوری اسلامی ایران رأی دادند، به حرف‌ها و وعده‌های آیت‌الله خمینی اعتماد کردند که خیلی زود معلوم شد،بی‌پشتوانه و بر اساس خدعه طرح شده بودند. کاهش آراء در دوره‌های بعدی انتخابات و رفراندوم‌های بعدی گواه این مدعا است کهبخشی از رأی‌دهندگان بعدا متوجه اشتباه خود در خوشبینی شدند.
آیت‌الله خمینی مخالفان جمهوری اسلامی و مدافعان جمهوری ملی و یا دموکراتیک را "مخالفان اسلام" و "صاحبان قلم‌های مسموم" نامید. با این سخنان آیت‌الله خمینی و بسیج تمام نهادها و منابع دولتی برای ترویج جمهوری اسلامی دیگر رفراندوم بی‌معنا شد. در واقعانتخاب از قبل صورت گرفته بود و بنیانگذار جمهوری اسلامی پیشاپیش ردای جمهوری اسلامی را بر قامت کشور ایران پوشانده بود. همه‌پرسی از دید او معنای بیعت داشت. او انتظار نداشت مردم انتخاب کنند بلکه از آنها می‌خواست تا اراده و تصمیم وی را تایید کنند. طبیعی بود وقتی انقلابی شده است و مردم بر علیه حاکمان نظام پیشین قیام کرده‌اند، مدافعان آلترناتیو جمهوری محور جمهوری اسلامینیز "خائن و صاحبان قلم‌های مسموم" خوانده می‌شوند و انتخابات تبدیل به رویارویی اسلام و کفر می‌شود، دیگر جایی برای انتخابباقی نمی‌ماند و گزینه جمهوری اسلامی با رأی‌های بالا از صندوق بیرون می‌آید.
سیاست | 31.03.2021
روحانی: در مسائل پیچیده راه حلی جز رفراندوم وجود ندارد
از اینرو این همه‌پرسی شرایط لازم برای یک انتخابات مشروع را نداشت. حتی در حالی که قرار بود تکلیف نظام سلطنتی در همه‌پرسیمشخص شود، در برگه‌های رأی در مقابل "نه" نوشته شد: "رژیم سابق"!! این نکته خود معرف ماهیت نمایشی و تشریفاتی رفراندوم فوقبود.
حال با گذشت ۴۲ سال، از ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ تا کنون، مجاری مشارکت سیاسی بر خلاف روح انقلاب بهمن ۵۷ و سمت‌گیری ضداستبدادی آن محقق نشده است و نظام سیاسی اقتدارگرا با مداخلات بیشتر در حوزه عمومی شکل گرفته و تثبیت شده است. علاوه براین انسداد ساختاری ابربحران‌های بزرگی کشور را فرا گرفته است. وضعیت موجود و سازوکارهای متعارف پاسخگوی حل مشکلاتنیست؛ حتی بخشی از حاکمیت نیز متوجه بنبست شده است. حسن روحانی بارها پیشنهاد همه‌پرسی در سطح محدود و سیاست‌هایحاکمیتی داده است که با پاسخ منفی هسته سخت قدرت و نهاد ولایت فقیه مواجه شده است. البته خود روحانی نیز به صورت شعاریبحث همه‌پرسی را طرح کرده و اراده جدی برای پیشبرد آن نداشته است.
ابرچالش‌های کلان کشور را می‌توان به سطوح کوچک‌تر تقسیم کرد که بحران های متعددی چون، بیکاری، رونق اقتصادی، مرکز-پیرامون،کارآمدی، نقدینگی بالا، کم آبی، اقتدار، مدیریت بحران، روابط خارجی، خروج سرمایه انسانی، اعتماد، شکاف حکومت – ملت،نارضایتی زنان، اختلاف طبقاتی گسترده، تقابل فرهنگی، نظام آموزشی ناکارآمد، فساد سیستماتیک، مدار بسته گردش قدرت، اخلال درنظام اطلاع رسانی، ارادت سالاری (فقدان شایسته سالاری)، نهادهای موازی، حاشیه‌نشینی، پوچ‌گرایی، تشدید خشونت در رفتارهایاجتماعی، مصرف بالای انرژی، افزایش فقر و محرومیت، گسترش اعتیاد به مواد مخدر، حضور نظامیان در سیاست، آسیب‌پذیری دربرابر زلزله، فرسایش خاک، کهنه‌گی زیرساخت های توسعه‌ای، رونق پولشویی و فقدان شفافیت را دربرمی‌گیرد.
جمهوری اسلامی ناتوان از مهار و درمان این ابرچالش‌ها است. پایه اصلی این بحران ها ممانعت نظام از گشایش‌های سیاسی و بازکردن محدوده مشارکت سیاسی است. به عبارت دقیق‌تر بحران خودساخته نظام تمایل و اراده نهاد ولایت فقیه پشتوانه اصلی مشکلاتاست که وجود سطحی از بحران کنترل‌شده را برای بقا و فرادستی خود بایسته ارزیابی می‌کند. این اراده فصل مشترک ولی فقیهمداخله‌گر و نیروهای حامل و فعال در نهاد ولایت فقیه و زیرمجموعه‌های آن است. در شرایط عادی بوروکراسی و نهادهای مدرنکارویژه‌های خودشان را انجام داده و به مرور تثبیت می‌شوند و دیگر جایی برای مداخله ولی فقیه و ارتش نمایندگانش ایجاد نمی‌شود. همچنین نارسایی‌ها و کمبودها مشخص شده و امکان انداختن مسئولیت بی‌کفایتی‌ها بر دوش دشمن خارجی دشوار می‌شود. بحران وشرایط بحرانی که گویی خطری بزرگ در کمین است، لازمه دعوت ولی فقیه به " تداوم انقلاب" برای پیروانش است. در این پارادایمقانون، عرف و قاعده ارزش نداشته و به راحتی زیر پاگذاشته می‌شود. ارتش ولایت فقیه مجوز دارد تا در قالب گرگ تنها و " گروه هایانقلابی" آتش به اختیار عمل کرده و اجازه ندهد سامان‌دهی سیاسی و اداری کشور بر اساس روال ها و فرایندهای عادی و عقلانیمتعارف و تثبیت‌شده مدیریت شود که از دید هسته سخت قدرت در نهایت به "سازش با غرب کشیده می‌شود".
تنگناهای ساختاری که رویکردهای انتخابات محور در حوزه‌های راهبردی و تاکتیکی را به بنبست کشانده است، افکار عمومی را به سمتتمایل به راهبردهای ساختارشکن متمایل ساخته است. نجات کشور نیازمند مراجعه به آراء عمومی برای تعیین تکلیف بر سر ساختار کلانقدرت است. در چارچوب نظام جمهوری اسلامی امکان بهبودهای مستمر و پایدار وجود ندارد.
برون‌داد سیستم حکومتی جمهوری اسلامی تنش درونی است و بخشی از توان آن صرف حل اصطکاک‌ها و کنترل نهادهای انتخابی درمسیر مورد نظر ولی فقیه و مجموعه‌های تحت نظر او قرار می‌گیرد. این دوگانگی که بر پایه تعارض بین دو بعد "جمهوریت" و "ولایت" قراردارد، ابعاد مختلفی دارد اما شاید ملموس‌ترین وجه آن ثبات یا تاثیرپذیری از تحولات جامعه برای بقای نهاد ولایت فقیه وحفظ موقعیتمسلط آن در ساختار قدرت است.
"ولایت" و "جمهوریت" به دو حوزه کاملا متفاوت تعلق دارند ومقصد نهایی آنها متفاوت است. این دو مستقیما قابل تلفیق در زمانه جدیدنیستند؛ بنابراین تعارض فوق در بافت قدرت جمهوری اسلامی تداوم یافته و بحرانی همیشگی را بر آن تحمیل کرده است. این بحران راهحل نیز ندارد و باید مناقشه به نفع یکی از دو نهاد با حذف دیگری حل شود.
تجربه منفی همه پرسی سال ۵۸ دلیلی نمی‌شود که آن را به اصل همه‌پرسی تعمیم داد. همه‌پرسی یک روش و رویه اصولی برایتصمیم‌گیری بر اساس مشارکت مستقیم و همگانی است و ویژگی پوپولیستی فی‌نفسه ندارد. ازاینرو همه‌پرسی جدید این بار پیرامونماندگاری یا تغییر جمهوری اسلامی رویکردی موثر و کارگشا برای درمان ابرچالش‌های متعدد کشور و شکست انسداد ساختاری است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر